Stel je voor dat ‘de natuur’ een officieel bestuursmandaat in je onderneming zou krijgen. Niet als abstract concept of als publiciteitsstunt, maar als een echte rechtspersoon met beslissingsrecht. Dit idee is geen toekomstmuziek, maar al realiteit bij enkele Britse ondernemingen. Het is van de vele verwezenlijkingen van Brontie Ansell, oprichter van Lawyers for Nature. Zij houdt hierover een keynote op de Governance Summit van 6 juni.
Lawyers for Nature
Brontie Ansell is geen gewone advocate. Ze is een “Nature Lawyer” die de traditionele grenzen van het juridisch denken aftast en uitdaagt. Waar milieurecht vaak niet meer is dan een papieren tijger die vervuilers nauwelijks afremt, werkt zij aan fundamentele systeemverandering. Ze kan er niet bij dat de natuur maar af een toe een kleine topic is op de agenda van het audit- of riskcomité. Dat natuur slechts één van de vele elementen van de risk matrix uitmaakt.
Tijdens ons interview pleit ze vurig en met overtuigende argumenten voor een fundamentele herziening van hoe bedrijven met de natuur omgaan. “Hoe zou je je voelen als je achter-achter-kleinkind je als bestuurder of ondernemer ooit aansprakelijk zou stellen voor de teloorgang van natuurlijke hulpbronnen of de verdwijning van de biodiversiteit in de omgeving van je onderneming?” Een appél dat het Bijbelse rentmeesterschap én de zorg voor toekomstige generaties kordaat in je eigen geweten laat binnendringen…
Brontie Ansell was jarenlang lector milieurecht en klimaatjustitie aan de universiteit van Sussex maar heeft deze functie wegens tijdsgebrek moeten opgeven. Al haar aandacht gaat nu naar haar organisatie, Lawyers for Nature. Deze gemeenschap van advocaten, onderzoekers en activisten is alleszins geen doorsnee juridisch collectief: “Wij zijn geen milieuadvocaten, maar natuuradvocaten.” benadrukt ze. Een subtiel maar belangrijk verschil dat de kern raakt van hun missie: het democratiseren van juridische ondersteuning voor natuurbescherming. “We verbruiken nog steeds te veel hulpbronnen die we onvoldoende in rekening brengen, waar we onvoldoende rekenschap over geven.”
Natuur in het bestuur
Tijdens haar keynote op 6 juni neemt ze ons mee in de redeneringen achter en de aanpak van haar revolutionaire bestuurlijke innovatie: ‘natuur in het bestuur’. “Traditionele milieuwetgeving schiet vaak tekort: regels worden omzeild, boetes ingecalculeerd en duurzaamheid blijft te vaak een loze belofte.” Brontie Ansell en haar team werkten een diepgaande oplossing uit: “Plaats de natuur als een gelijkwaardige partner in je bedrijfsstructuur.” Dit idee kreeg concreet al vorm bij het merk ‘Faith in Nature’, dat als eerste bedrijf ter wereld de natuur een formele zetel in zijn raad van bestuur gaf. Brontie Ansells’ boodschap is helder: bedrijven moeten ophouden met natuur als uitputbare hulpbron te zien.
“We verbruiken nog steeds te veel hulpbronnen waarover we onvoldoende rekenschap geven“
In plaats daarvan moet je natuur beschouwen als een gelijkwaardige stakeholder, een partner om mee te regenereren of een ecosysteem dat veel meer respect verdient. De natuurlijke hulpbronnen van de industrie hebben niet alleen een prijs maar ook een bestaansrecht naar de toekomstige generaties.
Praktische implementatie
Het paradepaardje van Lawyers for Nature is natuurlijk het ‘Nature on the Board’ project, waarbij bedrijven concreet worden ondersteund om ‘de natuur’ een formele stem te geven in hun besluitvorming. Dat klinkt natuurlijk vaag en wollig. Maar in de praktijk gebeurt dit door de aanstelling van een niet-uitvoerende bestuurder die expliciet namens de natuur spreekt en stemt. De implementatie volgt een helder stappenplan:
- Statutaire aanpassing: het statutaire bedrijfsdoel worden concreet herschreven om de natuur of welbepaalde bedrijfsrelevante natuurlijke elementen formeel als stakeholder te erkennen.
- Bestuurdersbenoeming. De Algemene Vergadering benoemt een competente niet-uitvoerend bestuurder die gemandateerd wordt om steevast de belangen van de natuur binnen de besluitvorming te behartigen.
- Duidelijk mandaat: Deze bestuurder krijgt net als elke andere bestuurder stemrecht en inspraak in alle strategische beslissingen en let daarbij steeds op hun impact op bijvoorbeeld ecosystemen en biodiversiteit.
- Transparantie en verantwoording: Het bedrijf rapporteert jaarlijks over zijn duurzaamheid en milieu-impact en verantwoordt alle beslissingen die tegen het advies van de ‘natuurbestuurder’ in gingen.
Juridische consequenties
Het is de combinatie van de statutaire aanpassing met deze transparantie, gelinkt aan het reputatierisico, dat de ‘natuur’ effectief zal helpen om van tel te zijn in een raad van bestuur. Maar je kan het ook koppelen aan het concept van de fiduciaire bestuurdersplicht van goede trouw, verantwoordelijkheid en eerlijkheid, zegt Brontie Ansell: “De groepsdynamiek van een raad van bestuur zal zeker veranderen: als bestuurder zal het veel moeilijker zijn om te stellen dat je geen moer heeft om de natuur als je collega natuur-bestuurder je rechtstreeks vragend aankijkt…”
Maar dit nieuw initiatief brengt natuurlijk juridische en economische vraagstukken met zich mee. Wat betekent dit voor de aansprakelijkheid? Hoe verhouden de noodzakelijke bedrijfswinsten zich tot die ecologische verantwoordelijkheid? Lawyers for Nature werkt aan modellen waarin de juridische structuur van bedrijven wordt aangepast zonder dat hun competitieve positie in gevaar komt. Voor Brontie Ansell luidt de vraag niet óf deze ontwikkeling zich doorzet, maar wel wanneer bedrijven er structureel rekening mee zullen houden. Ze verwijst naar het voorbeeld van de kinderarbeid: honderdvijftigjaar geleden nog een evidentie, nu totaal ondenkbaar.
“De vraag is niet óf deze ontwikkeling zich doorzet, maar wel wanneer bedrijven er structureel rekening mee zullen houden“
Langetermijnperspectief
Brontie Ansell biedt dynamische bestuurders een unieke kans om zich als bestuurder voor te bereiden op een toekomst waarin duurzaamheid en milieuzorg geen optie, maar een evidente noodzaak zijn. In dat opzicht biedt Ansell’s keynote waardevolle inzichten. Als volwaardige juriste zal ze niet alleen ingaan op de wettelijke implementatie, maar ook op de meer praktische implicaties voor corporate governance en stakeholdermanagement. Ze wil alleszins illustreren dat juridische innovatie en zorg voor het eigen bedrijfsbelang hand in hand kunnen gaan bij het bouwen aan een duurzame toekomst.
“We zijn op een punt beland waar bedrijven meer macht hebben dan sommige overheden.” stelt Brontie Ansell. “Het wordt tijd om die macht aan te wenden om de relatie tussen bedrijfsleven en natuur fundamenteel te herzien. Je hoeft niet te kiezen tussen winst en ecologie – integendeel, het opnemen van de natuur als bestuurder kan een concurrentievoordeel opleveren en bijdragen aan een veerkrachtigere bedrijfsvoering.”
Schrijf je hier in voor onze summit
Of laat Brontie jou overtuigen als je nog twijfelt …
Auteur: Philip Verhaeghe
