De vergroening van de Vlaamse economie versnelt. In 2020 was 34% of één derde van de fysieke Vlaamse economie (dus exclusief diensten) gebaseerd op niet fossiele grondstoffen. De farmaceutische industrie is koploper met een aandeel biobased dat in 2020 al bijna 50% bedraagt. Ook de groene chemie groeit sterk (+24%). De totale biobased economie groeide op vijf jaar tijd drie keer zo snel (+21%) als de klassieke, fysieke economie (+6%). Dat maakt Vlaams minister Jo Brouns bekend, samen met de B2BE Facilitator en ILVO tijdens de oogst van angelicawortel in Lessen. Angelica is een aromatisch wortelgewas met veel potentieel voor de Belgische verwerker Sotecna, producent van essentiële oliën met afzet in de smaak- en geurindustrie. Dit jaar wordt een kleine 10 ha van het gewas in ons land geoogst maar de interesse bij afnemers en telers stijgt. Minister Jo Brouns ziet hierin de bevestiging voor de inspanningen in het Vlaams beleid rond de bio-economie en wil de industrie en landbouwsector hier verder op laten inzetten.
Vlaams Minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw Jo Brouns: “Met het beleidsplan bio-economie willen we met de Vlaamse overheid volop inzetten op die biogebaseerde economie waarin biomassa en niet fossiele grondstoffen gebruikt worden om producten te maken. We hebben daar in Vlaanderen een sterke expertise in opgebouwd, en door 10 miljoen euro extra te investeren in onderzoek en innovatie via het Vlaams relanceplan konden we dat verder uitbouwen. Zo zijn we ook gestart met de B2BE Facilitator om onder andere de samenwerking tussen de farmaceutische en chemische industrie met de landbouwsector te versterken. Veel landbouwers zijn op zoek naar alternatieve verdienmodellen. Zij zijn bereid om te experimenteren met nieuwe teelten die de biomassa opleveren die de industrie nodig heeft om af te stappen van fossiele grondstoffen. Zo creëren we een win-win. De nieuwe cijfers van de bio-economie monitor tonen aan dat het werkt en dat de Vlaamse economie meer en meer gebruik maakt van biogebaseerde grondstoffen als duurzaam alternatief”
Monitor van evoluties en trends binnen de Vlaamse bio-economie
ILVO en VITO voeren elk jaar in opdracht van de B2BE Facilitator en het departement EWI een economische monitoringsstudie uit van de bio-economie in Vlaanderen. Op basis van cijfers van het Duitse Nova-Instituut, maakt de monitor een accurate inschatting van de evolutie van het biogebaseerde deel in de verschillende bio-economische en ‘hybride’ bio-economische sectoren in Vlaanderen. De jaarlijkse actualisatie moet op middellange en lange termijn evoluties en trends binnen de biogebaseerde economie registreren. In de update van 2023, op basis van data uit 2019 en deels 2020, werden de cijfers uit de chemische sector extra uitgediept.
Performantie van biogebaseerde sectoren neemt toe in 2019-2020
Sectoren met een belangrijk aandeel biobased waarbij de meeste indicatoren – waaronder toegevoegde waarde, omzet/productiewaarde, tewerkstelling en arbeidsproductiviteit – stijgen t.o.v. 2018 zijn landbouw, voeding, farma en afvalverwerking. Van alle bio-economische sectoren levert farma de op één na hoogste toegevoegde waarde, met een eerder lage tewerkstellingsgraad en dus een erg hoge arbeidsproductiviteit. De sterke stijging uit zich in de toegevoegde waarde van zowel de biobased (+27%) als de volledige farmasector (+44 %). Ook de chemische sector scoort goed. Dieter Cuypers van VITO: “We merken een stijging op in de toegevoegde waarde van de biogebaseerde delen van de chemie tussen 2016 en 2020 (+24%). Maar in tegenstelling tot de farma daalt de toegevoegde waarde van de volledige chemiesector met 10%.”
Aroma-roots, een inspirerend verhaal
De cijfers werden bekendgemaakt in Lessen op het landbouwbedrijf van Annelise Coessens, die al jaren pioniert met aromatische wortels. Ze teelt angelica- en mierikswortel voor verwerkingsbedrijf Sotecna, dat er vandaag etherische oliën uit extraheert voor de smaak- of geurindustrie, maar ook ambitie heeft richting farma.
In België werd in 2022 9,29 ha angelica gezaaid die dit jaar geoogst zal worden – angelica is immers een tweejarig gewas. Het Flanders’ FOOD clusterproject Aroma-roots, met steun van VLAIO, geeft daarnaast vier Vlaamse landbouwers de kans om met aromatische gewassen te experimenteren, goed voor 6,5 ha mierik en 4,4 ha angelicawortel die volgend jaar geoogst zal worden. Verschillende andere landbouwers kijken vanop de zijlijn mee, in de hoop om binnenkort zelf met de teelt aan de slag te gaan. Dat een Belgische verwerker klaarstaat om hun wortels af te nemen, vormt een extra stimulans en zorgt voor inkomenszekerheid.
Stef Lauwers, landbouwer uit Sint-Katelijne-Waver: “De grootste troef van de aromatische gewassen is de mogelijkheid tot multivalorisatie. Uit alle plantonderdelen kunnen aroma’s geëxtraheerd worden die de basis vormen voor parfums, cosmetica, medicatie en ook voedingsmiddelen. Met de krappe winstmarges voor klassieke gewassen én het veranderende klimaat, worden we als landbouwer uitgedaagd om te zoeken naar alternatieve en diverse verdienmodellen. Bovendien zocht ik naar een rotatiegewas en de aromatische gewassen lenen zich hier perfect toe.”
Stefaan Vandaele, CEO van Sotecna: “Tot nu voerden we het grootste deel van onze biomassa in, maar de aanvoer varieert sterk. We willen naar de toekomst meer lokale kennis en expertise ontwikkelen en verankeren.”
Het is de B2BE Facilitator die op vraag van Sotecna onderzoekers en experts van Boerenbond, Flanders’ FOOD, ILVO en Praktijkpunt Vlaams-Brabant bij elkaar bracht in Aroma-roots.
De B2BE Facilitator als stuwende kracht
De B2BE Facilitator werd 2,5 jaar geleden opgericht in het kader van het Vlaamse beleidsplan bio-economie om de ontwikkeling van de bio-economie in Vlaanderen te versnellen. Uit de meer dan 100 ad hoc vragen die intussen binnenliepen, blijkt dat matchmaking tussen afnemers en aanbieders van lokale grondstoffen een succes is. Niet alleen landbouwers, maar ook verwerkers willen steeds vaker aan de slag met reststromen of biomassa.
Jasmine Versyck, B2BE Facilitator: “We werken thematisch inspirerende workshops uit, we capteren de noden uit het veld en bieden daar met haalbaarheidsstudies of gerichte netwerking een antwoord op.” Meer over de resultaten van de B2BE Facilitator.
Ambities naar een groenere toekomst
De Vlaamse regering trok in 2021 20 miljoen euro uit voor onderzoek, innovatie en samenwerking tussen industrie en landbouw. Dries Maes van Vlaanderen Circulair: “Het beleidsplan bio-economie is een onmisbare stimulans geweest en heeft het thema bio-economie op de agenda gezet. Daardoor kon Vlaanderen ook een gedragen visie voor de uitwerking van de Vlaamse bio-economie opbouwen.” Deze visie werd door de werkagenda bio-economie van Vlaanderen Circulair vertaald naar 6 werkpaden voor de toekomst. Een voorbeeld hiervan is “Vezel 2.0”, waarin de uitbouw van vezelketens rond hennep, vlas of miscanthus voor verduurzaming van de bouw centraal staan. Een ander werkpad gaat over het ontwikkelen van bio-chemicaliën die bijdragen aan een groene Vlaamse chemie. Meer over de werkpaden en de daaraan gekoppelde acties.
