Karsten De Clerck (VUB): “Een universiteit is een complexe omgeving. Je schippert continu tussen onderwijs-, research-, zakelijke en administratieve taken”
De guilty pleasure van VUB-voorzitter Karsten De Clerck is chocolade. Niet te verwonderen eigenlijk, want één van zijn eerste jobs was als sales & marketing director bij Callebaut. “Ik was jong en werkte in hét chocoladebedrijf, je kan je wel voorstellen dat ik in die jaren niet veel anders at dan dat”, lacht hij. De liefde voor chocolade was groot, en nog steeds, maar in 1995 heeft hij Callebaut wel verlaten om aan de slag te gaan bij leadership advisory agency Egon Zehnder. Daar zit hij na 26 jaar nog steeds goed als senior partner. Een job die De Clerck sinds 2020 combineert met het voorzitterschap in de raad van bestuur van de Vrije Universiteit Brussel (VUB).
“Mensen vragen mij weleens of ik het na 26 jaar bij hetzelfde bedrijf nog niet saai begin te vinden”, haalt Karsten De Clerck aan. Het antwoord van De Clerck? “Neen, 26 jaar in een bedrijf werken is nooit saai, want elk bedrijf evolueert. En jij als mens ook. Het werk dat ik nu doe met de klanten die ik nu heb, is een wereld van verschil met wat ik op mijn bord kreeg toen ik pas begon als consultant in ’95. Egon Zehnder werkt ook met interne partnerships, waardoor je op een bepaald moment wel wat verantwoordelijkheden krijgt binnen het bedrijf zelf. Ik heb dus in al die jaren al een hele resem opdrachten, klanten en interne taken gehad — dat maakt het boeiend, nog steeds.”
Meer dynamiek graag
De Clerck heeft zijn dagelijkse job al vanaf jonge leeftijd gecombineerd met bestuurdersrollen in andere bedrijven. “Mijn eerste mandaat als bestuurder was voor Unicef België in 1996”, herinnert hij zich. “Ik was rond de dertig toen, wat uiteindelijk toch nog jong is om bestuurder te worden. Maar dat mandaat kwam er in de context van een opdracht die ik had gedaan vanuit Egon Zehnder.” Zijn zes jaar in deze raad omschrijft De Clerck als “een echte leeroefening”. “Ik moet eerlijk zijn dat ik op voorhand niet goed wist wat het was om bestuurder te zijn. Dat is zo één van die jobs die je al doende moet leren.”
Hij heeft er tijdens die jaren vooral geleerd wat hij graag en minder graag doet. “Unicef is een fantastische organisatie en de mensen met wie ik toen heb samengewerkt, waren geweldig. Maar het was een heel grote board — meer dan twintig mensen. Met zoveel mensen een discussie voeren, is niet gemakkelijk dus dat kwam er eigenlijk niet aan te pas. Je las de documentatie, volgde de presentatie en gaf dan samen met de rest je akkoord. Als jonge dertiger wou ik wel wat meer in de pap te brokken hebben, ik wou meer dynamiek.”
“Niet eenzijdig, maar samen erover praten en samen tot een beslissing komen en samen beslissen om aan hetzelfde zeel te trekken om de belangen van de organisatie te verdedigen: dat is voor mij een goed bestuur”
Board opgesplitst in twee delen
Die drive voor dynamiek, discussie en overleg is eigenlijk blijven hangen. “Dat is waar ik altijd naar gezocht heb sindsdien, omdat ik dankzij mijn ervaring bij Unicef weet dat ik dat als mens nodig heb”, zegt De Clerck. “Niet eenzijdig, maar samen erover praten en samen tot een beslissing komen en samen ervoor kiezen om aan hetzelfde zeel te trekken en de belangen van de organisatie te verdedigen: dat is voor mij een goed bestuur.”
Het is precies wat De Clerck als voorzitter in de raad van bestuur van de VUB ook telkens probeert te doen. Hij zit aan de spreekwoordelijke kop van de tafel sinds 2020, maar zijn verhaal bij de VUB begint al in 2015. “De toenmalige voorzitter en rector hebben mij vanuit mijn functie bij Egon Zehnder gevraagd om advies te geven. De raad van bestuur van de VUB was met veertig mensen enorm groot en er was wel het besef dat dit niet ideaal was. Ik heb toen mijn adviezen gegeven vanuit mijn expertise en één van de zaken die ze in 2015 hebben doorgevoerd was de implementatie van een tweeledige raad.”
De board werd opgesplitst in een raad van bestuur en een universiteitsraad. In die laatste zitten nog steeds veertig mensen, maar het werkt eerder als een algemene vergadering, verduidelijkt De Clerck. Die eerst functioneert zoals elke andere raad, met slechts tien leden. “Van die tien zijn er vier externe leden, waaronder de voorzitter. Toen de zetels van die externen moesten ingevuld worden, hebben ze mij gevraagd om mee aan tafel te schuiven als bestuurder. Een tweetal jaar later vertelde de voorzitter mij dat hij van plan was om zijn functie door te geven en dat de raad mij daarvoor wou aanduiden. Ik heb een jaar voorbereidingstijd gehad, om dan uiteindelijk aan het begin van het academiejaar in 2020 officieel als voorzitter te starten.”
Een voorbereidingsjaar
Voor Karsten De Clerck is het zijn eerste voorzitterschap en ondanks zijn eerdere bestuurderservaring bij de VUB, was het voor hem “toch even slikken”. Hij legt uit: “Een universiteit is totaal anders dan een bedrijf. Het is een complexe omgeving, want je zit met verschillende takken. Je schippert continu tussen onderwijs-, research- en zakelijke en administratieve taken. Tegelijk zit je in een heel gereglementeerde omgeving, want het gaat over onderwijs. En onderzoek mag dan al vrij zijn – zeker aan de universiteit van het Vrij Onderzoek – ook daar is veel gereglementeerd. Denk maar aan respect voor privacy, ethische kwesties, enzovoort. Dus je moet als bestuur ook samenwerken met een regeringscommissaris.”
Zijn voorbereidingsjaar als chairman-elect was dus welkom. “Ik ben de dingen anders gaan bekijken dan toen ik nog gewoon bestuurder was, omdat ik natuurlijk heel veel moest leren van mijn voorganger. Maar zo’n voorbereidingsperiode was nodig om de complexiteit te begrijpen van de Vrije Universiteit Brussel. Als je er gewoon wordt in gedropt zonder iets, dan zou het nogal overweldigend zijn, denk ik.”
Wat werkt en wat helemaal niet
De Clerck steekt als voorzitter liever geen pluimen op zijn eigen hoed. Hij wijst meteen naar VUB-rector Caroline Pauwels en Algemeen Beheerder Nic Van Craen. “Ik respecteer hen enorm en ik vind dat ze hun job heel goed doen”, zegt hij. “Dus mijn taak is in de eerste plaats om hen te ondersteunen. We hebben een heel complementair netwerk en allen andere ervaringen, waardoor we mekaar goed aanvullen en kunnen helpen.”
Natuurlijk komt zijn ervaring als consultant bij Egon Zehnder goed van pas in zijn rol als voorzitter. “Bij Egon Zehnder ben ik continu bezig met best practice management van besturen en bedrijven. Ik heb al zo vaak de werking van een bedrijf onder de loep genomen, dat ik intussen ook wel weet wat goed werkt en wat helemaal niet — en hoe je het dan kunt aanpakken. Dat zijn ervaringen die ik uiteraard meeneem naar de VUB, want ze zijn een toegevoegde waarde.”
“Enerzijds is de academische wereld één die heel toekomstgericht is en vooruit kijkt door middel van innovatieve onderzoeken, anderzijds moet je als universiteit ook met beide voeten in de huidige maatschappij blijven staan”
In de maatschappij staan
Maar zetelen in de raad van bestuur van een universiteit is niet gewoon zorgen dat alles goed draait. “De academische wereld is een heel belangrijke in onze maatschappij. Enerzijds is het een wereld die heel toekomstgericht is en vooruit kijkt door middel van innovatieve onderzoeken, anderzijds moet je als universiteit ook met beide voeten in de huidige maatschappij blijven staan en ervoor zorgen dat je niet in een ivoren toren gaat zitten. Anders dreig je je relevantie te verliezen.”
VUB werkt daarom vaak samen met de stad Brussel, Vlaanderen of verschillende sectoren. WeKONEKT.brussels is daar een voorbeeld van. Met dit intitiatief biedt de universiteit mogelijkheden aan Brusselse studenten om zich “te ontwikkelen tot kritische wereldburgers” door hen in contact te brengen met Brusselse stakeholders en het werkveld. “We staan met dit project heel dicht bij de Brusselaars”, zegt de voorzitter daarover. Ook het fellowship-programma ‘Academia meets Society’ is er nog zo eentje. “
Ook dit project verbindt de academische wereld met de maatschappij. In dit geval kiezen we enkele fellows uit verschillende maatschappelijke groepen die ons kunnen helpen om een aantal academische topics in de wereld te zetten en tegelijk helpen wij hen met netwerken, waardoor ze nieuwe ervaringen kunnen opdoen en kunnen leren van anderen. Ik was zo’n fellow in 2012, de eerste lichting was dat toen, dat heeft mijn band met de universiteit enorm versterkt.”
Een ander perspectief
Karsten De Clerck kijkt als tevreden voorzitter naar de activiteiten van ‘zijn’ VUB. Nog gelukkiger was hij aan het begin van het huidige academiejaar. Na een moeilijke coronaperiode — geen lessen in de aula’s, onderzoeken stilgelegen, maar natuurlijk ook het Universitair Ziekenhuis van Brussel dat zwaar geleden heeft —, zag De Clerck de campus opnieuw vollopen. “Dat doet wel iets met een mens”, geeft hij toe. “Pas op, als voorzitter was mijn bijdrage in deze periode miniem in vergelijking met wat onze medewerkers hebben gedaan. Ik heb geprobeerd de mensen niet lastig te vallen met zaken die niet essentieel waren en ik hoop dat mijn steun en motivatie wat heeft geholpen. Maar het échte, zware werk, kwam van hen.”
Een goede raad van bestuur biedt in zo’n periode natuurlijk wel standvastigheid en kalmte — iets wat hij in zijn raad zeker terug heeft gevonden. “We zijn geen raad waar het regelmatig botst”, zegt De Clerck. “Er kan deftig gediscussieerd worden, dat wel. Maar dat maakt deel uit van besturen, vind ik. In the end komen we er altijd wel uit zonder kleerscheuren. Het belangrijkste is dat je als voorzitter luistert naar de mensen, dat je hen laat praten. Enkel zo kan je tot een gedragen consensus komen. Geraken we er toch niet? Dan heb ik een breed netwerk dat klaarstaat om mijn oor te luisteren te leggen. Onze rector, mijn voorganger, en ja, ook mijn vrouw, een filosofe”, glimlacht de voorzitter. “Een ander perspectief kan altijd handig zijn binnen een bestuur.”
Auteur: Ines Van Impe
