Waarom ESG-governance echt thuishoort in de bestuurskamer  

Wat betekent ESG concreet voor uw organisatie? Hoe wil u duurzaamheid inbouwen in de bedrijfsstrategie? Hoe ziet uw toekomstig waardecreatiemodel voor de duurzame economie eruit? Hoeveel vertrouwen heeft u in de volledigheid en juistheid van uw ESG-data en -rapportering? Hoe belangrijk is ESG voor uw voornaamste stakeholders?

Als u een veerkrachtige en weerbare organisatie wil aansturen moeten u en uw bestuurders ondermeer met dergelijke vragen aan de slag. Want ESG is geen zoveelste formaliteit die u er zomaar even bij neemt als u wat tijd hebt. Neen, achter die 3 letters schuilt een substantiële transformatie naar een hele nieuwe wereld voor ondernemingen en hun raden van bestuur.

Dat is een van de voornaamste indrukken van “De Bestuurder” na een uitgebreide gedachtewisseling met Thomas De Cuyper, director en Jochen Vincke, partner voor het Sustainability team van PwC België. We bespraken met hen een selectie van topics die volgens hen het relevantst zijn in het verhaal van de ESG-Governance.

Indrukwekkende regulering

De klimaatopwarming en de dreigingen voor mens en planeet hebben de Europese Unie aangezet tot een strenge regulering die kadert in de globale “EU Green Deal”. Onder deze paraplu moeten allerlei aanpassingen en transformaties een duurzaam en klimaatneutraal beleid helpen bewerkstelligen. Zowel de Raden van Bestuur als hun management zullen daar nauw bij betrokken zijn. Een onvolledig lijstje:

• Specifieke rapporteringsvereisten zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de EU Taxonomie verplichten bedrijven om uitgebreid te rapporteren omtrent duurzaamheid.
• De Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) regelt de transparantie van  duurzame investeringen naar de financiële markten.
• De Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CS3D) is  gericht op duurzaam en verantwoord bedrijfsbeheer doorheen heel de waardeketen
• De Gender balance for corporate boards directive ijvert uiteindelijk voor een groter aandeel vrouwen in raden van bestuur.
• Verder zijn er tal van sectorspecifieke wetten en richtlijnen die afhankelijk van de industrie een belangrijke impact zullen hebben (REACH, EU Waste Framework, EU Pharma reform enz.)

“De EU Green Deal poogt de transformatie naar een moderne en duurzame economie te bewerkstelligen. De vereiste tot uitgebreide en consistente duurzaamheidsrapportering is hierbij één van de manieren om de kapitaalstromen binnen onze economie meer in de richting van duurzame bedrijven te oriënteren.”

“ESG: achter die 3 letters schuilt een substantiële transformatie naar een heel nieuwe wereld”

Jochen Vincke, partner voor het Sustainability team van PwC België

Tijd voor ESG governance

Een ding is duidelijk. Al deze ESG-voorschriften responsabiliseren de raad van bestuur in hoge mate. “Een bestuursraad moet nu zeker zorgen voor een duurzame bedrijfsstrategie die de belangrijkste risico’s en opportuniteiten aanpakt en de vooropgestelde resultaten moet bereiken.”

Thomas De Cuyper betreurt dat veel bedrijven intern nog niet echt de verantwoordelijkheden rond het ESG-beleid en de rapportering ervan gedefinieerd en georganiseerd hebben. Op het lager niveau worden wel al stappen gezet “maar er bestaat vaak nog niet echt een duidelijke bedrijfsstructuur waarlangs alle ESG-aangelegenheden gemanaged of overzien worden. Toch is het enkel via een vorm van globale ESG-governance dat alle operationele rapporteringen en projecten gestroomlijnd en efficiënt aangepakt kunnen worden.” ESG governance veronderstelt een duidelijke taakverdeling tussen de raad, zijn comités, het management en de diverse werkgroepen en teams.

“Het wordt hoog tijd dat raden van bestuur ‘Sustainability’ verder inbouwen in de bedrijfsstrategie en integreren in alle domeinen van de bedrijfsvoering. De resultaten van al die inspanningen moeten op een robuuste manier gerapporteerd worden, conform de vereisten die Europa hiervoor oplegt.”

Thomas De Cuyper, director voor het Sustainability team van PwC België.

(Dubbele) Materialiteit

Bepalen welke onderwerpen het meest relevant zijn om in de duurzaamheidsverslaggeving te worden opgenomen is de essentiële eerste stap op weg naar CSRD-compliance. De uitkomsten van die beoordeling bepalen welke verslaggevingsstandaarden, toelichtingen en datapunten nodig zijn in de duurzaamheidsverslaggeving en welke u buiten beschouwing kan laten omdat deze weinig of niet relevant zijn voor uw organisatie.

Dat brengt ons ook bij de kwestie van de dubbele materialiteit: Welke impact heeft ons bedrijf op mens en milieu in de wereld rondom ons enerzijds (inside-out) en in welke mate hebben ESG gerelateerde risico’s en opportuniteiten een impact op ons bedrijf (outside-in)?

Bij die dubbele materialiteit valt meteen het grote verschil op tussen bijvoorbeeld een industrieel bedrijf uit de maakindustrie en een dienstenbedrijf. Maakbedrijven worden geconfronteerd met complexe ‘klimaatuitdagingen’ en regels op het vlak van emissies, afval, water of energie al naar gelang de sector. Hun bestuurders zien er op toe dat ze alle regels kunnen toepassen om hier nog operationeel te mogen blijven. Voor veel dienstenbedrijven is dat minder relevant en zullen de uitdagingen zich eerder in andere domeinen situeren. Denk bijvoorbeeld aan de sociale dimensie bij postorderbedrijven.

“We zouden graag zien dat onze Belgische bedrijven voldoende met ESG begaan zijn. Omdat dat dan van nature leidt tot een langetermijnbedrijfsvoering. Zeker de rol van de industrie binnen België mag niet onderschat worden.” Als ESG lead voor PwC België hoopt  Jochen Vincke dat de hier resterende maakindustrie zich zo goed mogelijk kan aanpassen aan de ESG-voorwaarden zodat ze een essentiële economische schakel van onze welvaartscreatie kunnen blijven. “ESG is zeker een opportuniteit voor de maakindustrie maar het zal wel enige discipline vergen. Ik durf  hopen dat we in Europa naar een re-industrialisatie gaan en onze maakindustrie inzetten om de groene transitie te begeleiden.”

“ESG is niet zo zeer een compliance topic maar een strategische topic die heel het bedrijf aangaat.”

Jochen Vincke, partner voor het Sustainability team van PwC België

Transparantie en rapportering

“Er bestaat ook een auditverplichting op de rapportering van de duurzaamheidsinformatie. Al vanaf het eerste jaar dat bedrijven gaan rapporteren, moet dit ook geauditeerd worden. Dat is ook iets waar we de nodige aandacht aan besteden.”

Dat is tegelijk een groot risico voor vele bedrijven: dat er allerlei ESG-projecten worden uitgerold maar dat de ‘auditeerbaarheid’ ervan niet gegarandeerd of georganiseerd wordt. Raad van bestuur en management moeten daarvoor zorgen.

“Om iets auditeerbaar te maken moeten heel het achterliggende proces en de interne controles correct gedocumenteerd zijn”, legt Thomas De Cuyper uit. Want een grote hoeveelheid noodzakelijke duurzaamheidsdata zit dikwijls verspreid doorheen heel de organisatie.  “Bijvoorbeeld: hoe hebben wij bepaald dat dit onze belangrijkste stakeholders zijn? Hoe en volgens welke methodologie worden emissies berekend of KPI’s opgesteld en gerapporteerd? Net zoals bij financiële rapportering moeten die processen goed gedocumenteerd zijn zodat een externe auditor achteraf kan  besluiten dat alles correct berekend en gerapporteerd is.” Bovendien is er zeer weinig tijd om deze rapportering eerst aan maturiteit te laten winnen.

“Dat zal voor velen extra opleiding of upskilling vergen, ook bij de auditors zelf. Zo moeten wij bijvoorbeeld goed op de hoogte zijn van het Greenhouse Gas Protocol om te weten op welke manier emissies kunnen gemeten worden.”

“Om auditeerbaar te zijn moeten heel het proces en de interne controles correct gedocumenteerd zijn.

Thomas De Cuyper, director voor het Sustainability team van PwC België.

Stakeholders er bij betrekken

Bij zijn ESG-governance zal de Raad van bestuur verder ook rekening moeten houden met de inzichten en verwachtingen van de verschillende stakeholders. Qua stakeholders legde men in het verleden de nadruk op de investeerders en de klanten. Maar nu moeten bestuurders zich ook “meer gaan afvragen welke elementen van duurzaamheid andere stakeholders, zoals vakbonden, leveranciers, de lokale gemeenschappen of sectororganisaties belangrijk vinden.  

Ze moeten de juiste stakeholdergroepen identificeren en hen van dicht betrekken bij hun ESG-strategie. Dit is ook wat de door Europa opgelegde methodologie van de dubbele materialiteitsanalyse inhoudt: het consulteren van de juiste stakeholders en het met hen valideren van relevante ESG risico’s, impacten en opportuniteiten.”

Competenties in de raad

Wat ESG ook zo complex maakt is dat alles erin kan samenkomen: de bedrijfswaarden en bedrijfsstrategie, de duurzaamheidsambities qua waardecreatie, de druk van stakeholders en investeerders, het risicobeheer, het HR-beleid, de innovatie, het reputatiemanagement, de compliance met de regulering en ga zo maar door.

Het wordt vandaag dus cruciaal om daar als divers samengestelde raad van bestuur voldoende begrip en kennis over te hebben. Het is zeker nodig dat de raad zich goed laten informeren, minstens over de essentiële materies waar men minder in thuis is.

“Alle bestuurders hebben de morele plicht om zich blijvend en diepgaand te informeren over alle strategisch belangrijke aangelegenheden van de onderneming: de ESG-visie inbegrepen.” Omdat de wereld heel complex is en voortdurend en verandert, sneller dan vroeger, is permanente opleiding of kennisuitbreiding bij bestuurders primordiaal.

Ruim aanbod

PwC helpt met de vertaling naar een concrete ESG-strategie en doet dit vanuit een diepgaande sectorkennis, want ESG betekent in elke industrie iets anders. Daarom staat er ook een netwerk en team van experts klaar: accountants, belastingadviseurs, juristen, strategen, economen, data-analisten, milieudeskundigen en sociologen… Deze mensgerichte aanpak wordt ondersteund én gedreven door tools en technologie.

Het doel is duidelijk: “We moeten evolueren naar een toekomst waar duurzaamheid centraal staat, ‘net zero’ de norm is en transparantie een vanzelfsprekendheid.”

Een ruime verslaggeving of het meticuleus naleven van wettelijke vereisten op zich is niet meer voldoende en mag ook niet de enige drijfveer zijn: “ESG-rapportage moet het niveau van pure verslaggeving overstijgen en onderdeel worden van zowel de strategie als de realisatie van de strategie. Dat is nodig om als economie relevant te blijven!”

PwC helpt bij het inrichten van de dataprocessen en systemen om ESG-informatie controleerbaar te maken. Rekening houdend met de Europese regelgeving, zoals de EU-taxonomy en CSRD, dat spreekt.

Jochen Vincke rondt het gesprek zo af: “Rond ESG doen wij echt veel verschillende zaken. Dat gaat van het integreren van ESG in de bedrijfsstrategie tot het opzetten en ook het auditeren van uw rapportering. We werken ook rond circulaire economie en energietransitie. Daarnaast ook rond diversiteit en inclusie en alle interventies die gericht zijn op een duurzamere toekomst voor onze bedrijven en samenleving. “

Auteur: Philip Verhaeghe