Terugblik op 2023 en vooruitzicht voor 2024-2025
2023 was een jaar van sterk divergerende economische groei in de grote economieën wereldwijd. De economie van de eurozone had nog te lijden onder de naweeën van de energieprijsschok uit 2022. Dat resulteerde de facto in een stagnerende economie, met voor 2023 een reële bbp-groei van amper 0,5%, komende van 3,4% in 2022. Vooral de Duitse economie, in het bijzonder de industrie, ging nog door zwaar weer. De Amerikaanse economie, gesteund door een erg veerkrachtige consument, had veel minder last van die naweeën en boekte in 2023 een jaargroei van 2,5% (1,9% in 2022). In China heerste er bij het jaarbegin nog groeioptimisme na het loslaten van de beperkende Covid-maatregelen, maar ontgoochelde de economische activiteit verder in het jaar als gevolg van een zwak consumentenvertrouwen en een uitbreidende vastgoedcrisis. Per saldo lag de jaargemiddelde Chinese groei in 2023 nog iets boven 5%, tegenover 3% in 2022.
Zowel in de VS als in Europa daalde de inflatie aanzienlijk in 2023 als gevolg van het feit dat de hoge energieprijzen van 2022 in de loop van 2023 geleidelijk uit de vergelijkingsbasis van de jaar-op-jaar inflatie verdwenen (de zogenoemde basiseffecten). Ook de onderliggende kerninflatie (exclusief energie- en voedingsprijzen) droeg naar het einde van 2023 bij tot het disinflatoire pad. Gemiddeld bedroeg de algemene inflatie in 2023 in de VS en de eurozone respectievelijk nog 4,1% en 5,5%, komende van 8,0% en 8,4% in 2022. Aan die disinflatie op automatische piloot komt nu stilaan een einde. Maar de terugloop van de inflatie wereldwijd, en de afzwakking van de inflatoire impulsen, brachten de verwachte koerswending in het monetaire beleid. De centrale banken zijn gestopt met het verhogen van hun beleidstarieven. De beleidsrente van de Fed bereikte in juli de band tussen 5,25% en 5,50%, waarna de ECB in september haar depositorente een laatste maal verhoogde tot 4%.
Belgische economie hield goed stand
De Belgische economie toonde in 2023, in tegenstelling tot de Europese, heel wat veerkracht en heeft de energiecrisis van een jaar eerder goed verteerd. De kwartaalgroei veerde op bij het jaarbegin en bleef het hele jaar door relatief stevig. Per saldo werd in 2023 nog een behoorlijke jaargroei van 1,5% opgetekend, tegenover 3,0% in 2022. Dat was te danken aan zowel de particuliere consumptie, die steun kreeg van de automatische loonindexatie en een robuuste arbeidsmarkt, als de bedrijfsinvesteringen, terwijl de netto-uitvoer op de groei heeft gewogen. Opmerkelijk is dat België een van de weinige EU-landen is die geen enkel negatief kwartaalgroeicijfer lieten optekenen sinds begin 2022. Vanuit een iets langer perspectief bekeken, lag de economische activiteit in België eind 2023 5,5% boven het niveau van vóór de pandemie (eind 2019), tegenover 3,0% in de eurozone.
De nog relatief goede algemene prestatie neemt niet weg dat het ondernemersvertrouwen in de loop van 2023 ook in België verslechterde door de verzwakking van de internationale handel, de hogere financieringskosten en de toegenomen (geopolitieke) onzekerheid. Vooral industriële ondernemingen kampten effectief met een toenemend vraagtekort, meer bepaald zwakke uitvoerbestellingen. In de bouw keken ondernemingen aan tegen een behoorlijke afkoeling van de woningmarkt. De hogere rente remde de woninginvesteringen van de Belgische gezinnen fel af. De Belgische woningprijzen bleven in 2023 niettemin verrassend veerkrachtig, met nog een gemiddelde prijsstijging van zo’n 2% tegenover een jaar eerder.
De Belgische economische groei was bovendien bijzonder arbeidsintensief. De netto-jobcreatie in België verzwakte weliswaar in 2023, maar bleef positief. Eind 2023 lag de werkgelegenheid bijna 1% hoger dan een jaar eerder. De werkloosheidsgraad bleef stabiel tussen 5,5-6,0%. De vacaturegraad topte af maar bleef wijzen op arbeidskrapte. De inflatie (volgens de geharmoniseerde HICP-index) liep door de kelderende energie-inflatie fel terug en belandde eind 2023 zelfs even in negatief territorium. De gemiddelde inflatie voor heel 2023 bedroeg 2,3%, wat lager is dan het eurozone-cijfer (5,5%) en een forse terugval tegenover het historische hoge 10,3%-gemiddelde in 2022. De kerninflatie viel ook terug maar bleef met circa 5% op het jaareinde wel nog erg hoog en ook ruim boven die in de eurozone (3,4%). Eind 2023 vertoonde circa één op de drie goederen en diensten in de HICP-korf nog prijsstijgingen van 6% of meer (jaar-op-jaar).
Wereldeconomie trekt (zeer) geleidelijk aan in 2024
Een herstel van de wereldeconomie trekt zich in 2024 geleidelijk aan gang. Het strakke monetaire beleid en de Chinese vastgoedcrisis blijven (nog even) op de groei wegen en houden die onder het potentiële niveau, vooral in de eerste jaarhelft. De geleidelijke versoepeling van het monetaire beleid later in het jaar en de catch-up in de reële lonen doen de groei in de tweede jaarhelft weer langzaam aantrekken. Die groei-impulsen komen echter te laat op het jaar om van 2024 nog een sterk economisch jaar maken. KBC Economics verwacht dat de VS-economie in 2024 dankzij de opnieuw soepelere monetaire voorwaarden een groei van 1,2% kan aanhouden en in 2025 kan terugkeren naar een meer gezonde groei van 2,0%. In de eurozone zou de bbp-groei in 2024, net als in 2023, beperkt blijven tot 0,5% om vervolgens in 2025 op te lopen tot 1,3%. In het bijzonder de ongunstige ontwikkelingen in de Duitse economie temperen de verwachtingen. De Chinese economie blijft voor grote uitdagingen staan, met name door de aanhoudende gevolgen van de crisis in de vastgoedsector. We zien de Chinese groei in 2024 en 2025 stranden op 4,3% respectievelijk 4,2%.
Een versoepelingsgolf dient zich aan. KBC Economics verwacht dat de Fed en de ECB in 2024 vijf renteverlagingen zullen doorvoeren, te beginnen in het tweede kwartaal. Gemiddeld zou de inflatie in 2024 in de VS en de eurozone nog respectievelijk 2,1% en 2,8% bedragen. De belangrijkste beleidsuitdaging voor 2024 is het vinden van een evenwicht tussen het voeren van een voldoende restrictief (monetair) beleid om de inflatie duurzaam tot de 2%-doelstelling terug te brengen enerzijds, en het vermijden van het veroorzaken van een ernstige recessie anderzijds. Hoe snel de inflatie opnieuw de doelstelling van de Fed en ECB zal bereiken, hangt af van of, en in welke mate, zich nieuwe inflatie-impulsen zullen voordoen. Met name de diensteninflatie blijft gevoelig voor nog steeds (sterk) stijgende lonen terwijl voor circa de helft van de werknemers in de eurozone nieuwe loononderhandelingen plaats vinden in de eerste jaarhelft van 2024. De uitkomst daarvan zou in theorie de verdere inflatieafkoeling kunnen bemoeilijken.
Belgische groei langzaam naar potentieel tempo
De vertrouwensindicatoren veerden eind 2023 op. Het vertrouwen van Belgische consumenten steeg in december tot ruim boven zijn langetermijngemiddelde, maar verzwakte in januari 2024 wel terug wat. Het hoge vertrouwensniveau wijst erop dat de private consumptie allicht nog altijd vrij dynamisch is. Het producentenvertrouwen blijft minder optimistisch en ligt onder het langetermijngemiddelde. Het valt niettemin op dat het vertrouwen vooral in de dienstverlening aan bedrijven recent fors is verbeterd. In de verwerkende nijverheid en de bouw bleef de opleving veel beperkter. Bedrijven in de industrie blijven als gevolg van de zwakke internationale conjunctuur kampen met zwakke uitvoerbestellingen. Het vrij sombere internationale klimaat impliceert namelijk een zwakke vraag vanwege de handelspartners van België. De eerste tekenen van verbetering in de bouw kunnen erop wijzen dat de afkoeling van de Belgische woningmarkt aan het afzwakken is.
KBC Economics gaat ervan uit de Belgische bbp-groei in 2024 zal uitkomen op 0,9%. Dat is lager dan de meest recente prognose van de NBB (1,4%) en EC (1,4%) maar meer in lijn met die van de OESO (1,1%) en het IMF (0,9%). Voor 2025 voorspellen we een groei van 1,1%, in lijn de voorspellingen van de NBB en het IMF (beide 1,2%) maar lager dan die van de EC en de OESO (beide 1,5%). De Belgische groei zal ons inziens worden afgeremd door een aanhoudend tekort aan arbeidskrachten en een gebrek aan structurele hervormingen, maar zal geleidelijk terugkeren naar zijn potentiële tempo van zo’n 1,3% tegen 2026. De Belgische arbeidsmarkt blijft vrij krap. De Belgische vacaturegraad nam sinds de piek in 2022 wat af, maar is wel nog altijd een van de hoogste in de EU. De werkloosheidsgraad zal de komende jaren allicht dicht bij zijn huidige niveau van circa 5,5% blijven.
Inflatie wordt opnieuw meer onvoorspelbaar. Verwacht wordt dat de energie-inflatie de komende maanden niet langer de drijvende kracht zal zijn achter de algemene Belgische (dis)inflatie, grotendeels doordat de effecten van de energiesteunmaatregelen zullen wegebben. KBC Economics ziet de gemiddelde inflatie in België in 2024 licht stijgen en uitkomen op 3,6%, komende van 2,3% in 2023. Voor 2025 zien we de gemiddelde Belgische inflatie opnieuw dalen naar 2,1%. Naarmate de onderliggende opwaartse kostendruk afneemt, zal ook de onderliggende structurele inflatie (kerninflatie) geleidelijk normaliseren over de voorspellingshorizon.
De voorbije jaren stonden de Belgische overheidsfinanciën onder zware druk door de opeenvolgende crisissen. Uitgedrukt in procent van het bbp daalde de overheidsschuld sterk in 2022 als gevolg van de hoge inflatie, maar het aanhoudend hoge primaire tekort (d.w.z. exclusief rentelasten) en een minder schuldvriendelijk macro-klimaat deed de schuldgraad vanaf 2023 opnieuw oplopen. Bij ongewijzigd beleid dreigt de overheidsschuld onhoudbaar te worden. De Belgische overheid staat nu voor de zware taak om de financiën weer op een houdbaar pad te brengen. En het nieuwe Europese begrotingskader dreigt België in een strak saneringskeurslijf te dwingen in de komende jaren. Die sanering is noodzakelijk om ruimte te creëren voor nieuw beleid en om de vele uitdagingen, waaronder de vergrijzing, de klimaatverandering, dalende productiviteitsgroei en de gewijzigde geopolitieke situatie, het hoofd te kunnen bieden.
Onzekerheid en risico’s
De hierboven vermelde vooruitzichten voor de wereldeconomie blijven onderhevig aan grote (vooral neerwaartse) risico’s. Die situeren zich de volgende jaren vooral op geopolitiek vlak. Zo kan de oorlog in het Midden-Oosten verder escaleren, wat kan leiden tot verstoringen in de toeleveringsketens en een nieuwe energiecrisis. Recent hebben de raketaanvallen op meerdere commerciële schepen in de Rode Zee de druk op de wereldwijde bevoorradingsketens al verhoogd. Ongeveer 20% van het wereldwijde containervolume passeert via de Rode Zee. Verder zou China de spanningen met Taiwan kunnen laten oplopen in de nasleep van de presidentsverkiezingen in dat land en de VS zou na de presidentsverkiezingen van november een meer protectionistische en isolationistische koers kunnen gaan varen.
Ook voor de Belgische economie blijven de omstandigheden uitdagend. Ondanks de recente ommekeer, blijven vooral de zwakke (vertrouwens-)indicatoren in de industrie en de bouw voor onzekerheid zorgen. Zo zou een aangehouden zwakke economische activiteit bij de handelspartners de Belgische uitvoer blijvend parten kunnen spelen. En omdat de vraagverwachtingen inzake woningbouw voorlopig zwak blijven zou 2024 voor de bouwsector wel eens opnieuw een moeilijk jaar kunnen worden. Ten slotte houdt een aanslepende regeringsvorming na de verkiezingen van juni 2024 het risico in dat de broodnodige budgettaire sanering en structurele hervormingen worden uitgesteld, met alle gevolgen van dien.
Samengevat
Hoewel groeirisico’s wereldwijd hoog blijven, kijken we uit naar een (erg) geleidelijk economisch herstel, vooral vanaf de tweede helft van het jaar. Een teruglopende inflatie schept ruimte voor de eerste reeks renteverlagingen vanaf het tweede kwartaal, die op hun beurt de economie kunnen ondersteunen. Het geleidelijk economisch herstel wereldwijd opent ook de deur voor een vertraagd herstel van de internationale handel vanaf volgend jaar, die wat steun kan bieden aan de (Europese) industrie. Risico’s zijn eerder neerwaarts gericht. Dé olifant in de kamer blijven de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waarbij een herverkiezing van Trump kan werken als een brandversneller in een nu al explosieve geopolitieke context.
Auteur: Hans Dewachter, Hoofdeconoom KBC Groep
De cijfers in dit artikel betreffen de KBC-vooruitzichten van januari 2024. Een maandelijkse update vind je op www.kbceconomics.be.
