De moeizame benoeming van Marc Descheemaecker als bestuurder bij de NMBS legt opnieuw de vinger op de wonde van principes van ‘good governance’ binnen de overheid. Gebrek aan duidelijke besluitvorming, politieke spelletjes en persoonlijke conflicten lijken het functioneren van essentiële publieke instellingen te ondermijnen.
Marc Descheemaecker, voormalig CEO van de NMBS van 2005 tot 2013, is geen onbekende in de Belgische spoorwegsector. Zijn herbenoeming als bestuurder in december 2016, als opvolger van Eddy Bruyninckx, bevestigde zijn rol als sleutelfiguur in het beleid van de nationale spoorwegmaatschappij. Binnen de raad van bestuur bekleedde hij bovendien de functie van voorzitter van het auditcomité, tot zijn mandaat in mei 2021 eindigde.
Een nieuwe wending kwam in november 2022, toen de Vlaamse regering Descheemaecker opnieuw voordroeg als vertegenwoordiger van het Vlaams Gewest in de raad van bestuur van de NMBS. Opmerkelijk genoeg werd deze voordracht nooit bekrachtigd door een koninklijk besluit (KB) van de federale regering, wat leidde tot een uitstel van zijn benoeming.
De vraag rijst waarom de federale regering de benoeming van een ervaren spoorwegexpert als Descheemaecker vertraagde. Verschillende signalen wijzen op een mogelijke rol van minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) in dit dossier. In zijn recente boek Dood Spoor uit januari 2024 uit Descheemaecker scherpe kritiek op Gilkinet, die hij beschuldigt van een ‘averechts’ beleid. Volgens Descheemaecker streeft de minister naar meer treinen, reizigers en stations zonder de organisatie fundamenteel te hervormen of voldoende financiële middelen beschikbaar te stellen. Deze kritiek lijkt de spanningen tussen beiden te bevestigen.
Een eerdere controverse in februari 2021 werpt eveneens licht op hun moeizame samenwerking. De beslissing van de NMBS om 44 loketten te sluiten leidde toen tot een publiek conflict. Descheemaecker stelde dat deze keuze gedragen werd door alle betrokkenen, inclusief de minister. Toch uitte Gilkinet later openlijk zijn ongenoegen over de sluitingen, wat resulteerde in een vertrouwensbreuk tussen de NMBS en de minister van Mobiliteit.
De politieke dynamiek en persoonlijke spanningen die het benoemingsproces van Descheemaecker hebben omgeven, roepen belangrijke vragen op over de besluitvorming binnen de Belgische spoorwegsector. Heeft de expertise van een ervaren bestuurder zoals Descheemaecker plaats moeten maken voor politieke overwegingen? Of speelt hier een dieper conflict tussen verschillende visies op de toekomst van de NMBS?
Wat de oorzaak ook mag zijn, de zaak benadrukt de complexiteit van governance in een sector waar politiek, financiën en operationele realiteit onlosmakelijk met elkaar verweven zijn. Voor de NMBS, en bij uitbreiding voor de Belgische reiziger, is het te hopen dat deze spanningen geen verdere impact hebben op het functioneren van de spoorwegmaatschappij.
Lees ook ons interview met Marc Descheemaecker
Guido Vernant
