Ook bestuurders van vzw’s zijn hoofdelijk aansprakelijk.
De recente verwikkelingen bij vzw LGU Academy, meer bekend onder de naam “Let’s Go Urban” zijn mede door de mediabekendheid van stichtster Sihame El Kaouakibi breed uitgesmeerd in de nationale pers. Hoewel vooral zij in het oog van de storm staat mogen we niet vergeten dat in principe alle bestuurders van de vzw LGU Academy collegiaal aansprakelijk zijn voor de al dan niet zware fouten die nu voorwerp worden van een gerechtelijk onderzoek.
De bestuurders die wij hierover contacteerden wensten niet te reageren en beroepen zich hierbij op officiële zwijginstructies van de voorlopige bewindvoerster en de gerechtelijke instanties. Toch willen wij hier aandacht besteden aan enkele aan het bestuur gerelateerde aspecten van deze onverkwikkelijke zaak. Wij presenteren u onze overwegingen als een wake up call voor alle bestuurders van vzw’s.
Wie waren de bestuurders?
Laten we voor de samenstelling van de raad van bestuur in kwestie eerst even de weinige publieke bronnen raadplegen en beoordelen.
We nemen de korte passage hierover integraal over:
Raad van bestuur LGU is een vzw, dus uiteraard hebben we ook een raad van bestuur. Deze topmannen en topvrouwen brengen ons kennis bij die we zelf niet of te weinig in huis hebben. (Denk daarbij aan legal, finance, etc.) Daarbovenop zijn het stuk voor stuk ware believers die met een positieve, kritische blik kijken naar de stappen die we nemen zodat ze ons zo goed mogelijk kunnen begeleiden in onze uitdagingen.
Ann Maes – Herman Toch – Tim Baart – Michel Looyens – Youssef El Kaouakibi (broer van)- Rob De Donder.
De opvallende stijl en toon van deze inleiding laten nu wel een wrange nasmaak na…
Wie in het Belgische Staatsblad op zoek gaat naar publicaties van ondernemingsnummer 0842.075.410 vindt er na de statuten van 2011 slechts twee (in 2017 en 2018). Vooral die van 2017 is hilarisch… Want plots moesten een hele reeks vergetelheden en bestuurswijzigingen rechtgezet worden.
Eind 2018, nauwelijks een jaar later, nam de toenmalige voorzitter al ontslag, gelijktijdig met een andere bestuurder die nog maar 1 jaar “voorzitter af” was. De heer Baart werd toen gevolmachtigde bestuurder (sic). Niemand wou ons meedelen wie er de laatste tijd optrad als voorzitter. Of was er misschien geen? Ook Sihame El Kaouakibi staat in de bestuurderslijst. Op de website werd nagelaten dit zo te melden. Wat er ook van zij – en we kunnen ons vergissen – maar de inhoud van deze publicaties zijn niet van die aard om ons al veel vertrouwen in het goed bestuur in te boezemen.
We zouden mogen verwachten dat zo een vooruitstrevende vzw, die zo afhankelijk is van subsidies, reeds zijn statuten zou aangepast hebben aan de nieuwe WVV van 2019. Zoals het toch ook niet verkeerd zou zijn dat de Stad Antwerpen eens naar de officiële publicaties kijkt alvorens royaal te subsidiëren?
Hoe kritisch kan de AV zijn?
Volgens de persberichten en de demarche van de drie ontslagnemende bestuurders was de boekhouding een ondoorzichtig kluwen. We nemen aan dat dit dan al een tijdje zo was. Is dat de voorafgaande jaren nooit door de raad van bestuur of de Algemene Vergadering opgemerkt of gemeld bij de goedkeuring van de jaarrekeningen?
In tegenstelling tot een commerciële onderneming met aandeelhouders is een vzw eigenlijk van iedereen en van niemand. Het is een rechtspersoon met in het beste geval een behoorlijk eigen vermogen dat onder geen beding aan de leden of de stichter kan uitgekeerd worden. Alles gebeurt ten bate van een statutair doel van algemeen belang. Meer nog, als de vzw ophoudt te bestaan dan moet het eventuele saldo aan een organisatie met een gelijkaardig doel bezorgd worden. De Algemene vergadering krijgt meestal slechts algemene informatie en is dus allesbehalve op de hoogte van het reilen en zeilen. In contrast met bijvoorbeeld een familiebedrijf heeft de AV ook geen enkel belang noch incentive om de gedane uitgaven kritisch te onderzoeken. En dit even terzijde, is de boekhouder echt nooit op het matje geroepen?
Hoe kritisch was het bestuur?
Het zit als het ware in het vzw-systeem ingebakken dat de oprichtende stichter enkele vrienden en bekenden uitnodigt om de algemene vergadering te bevolken en dat deze lui vervolgens geïnstrueerd worden om de dichte vrienden en de eventuele sponsors van de stichter formeel tot al dan niet bezoldigd bestuurder te benoemen. Afhankelijk van de governance maturiteit van die oprichter en de competenties en integriteit van de aangezochte bestuurders krijgt men dan een goed of een pover bestuurde vzw. Dat is een kwestie van toeval…
De bestuurders die wij probeerden te bereiken wilden dus niets kwijt over de werking. We hebben dus het raden naar het aantal bestuursvergaderingen, de verslagen of de agenda. Hoe was de informatiestroom naar de bestuurders georganiseerd? Hebben zij tijdig van hun vraagrecht gebruik gemaakt? Hebben zij ooit op de tafel geklopt? Hebben zij de jaarlijkse rekeningen al dan niet grondig doorgelicht alvorens ze door de algemene vergadering te laten goedkeuren? Hoe lang hadden zij al op meer transparantie en orde aangedrongen en waarom kwam die er dan niet? Hoe werden die betalingen aan de bedrijven van de stichter goedgekeurd en verantwoord? Wie had toegang tot de bankrekening? Gebruikten ze het vierogenprincipe voor grote bedragen? Hoewel de cv’s van sommige bestuurders van LGU Academy er best mogen zijn geloven wij deze keer de signalen in de kranten. Wij gaan er op basis van de onvolledige informatie van uit dat deze vzw administratief, bestuurlijk en financieel niet helemaal in orde was en dat de bestuurders daar bijgevolg aansprakelijk voor zijn.
Zelfs bestuurders die dit vrijwillig en onbezoldigd doen dragen bestuurdersverantwoordelijkheid. Het is niet omdat u een liefhebber bent van de danskunst dat u zich in het bestuur als een amateur moet gedragen. Een bestuurder is ook geen vrijwilliger die af en toe eens opdaagt. Neen, het is een mandaat van lastgeving dat u 24/24 en 7 op 7 tot de vzw verbindt. Zelfs als u er niet voor betaald wordt bent u toch aansprakelijk.
Was dit een eenmalige uitzondering?
Gaat het het geval van LGU academy om een uitzondering of een systeemfout, een accident waiting to happen? Wij vermoeden dat er nog wel andere vzw’s bestaan waar de bestuurders het niet zo nauw nemen met de bestuurlijke voorschriften en dus bijvoorbeeld het gelijkaardig risico lopen dat hun stichter-zaakvoeder bijvoorbeeld creatieve formules bedenkt om zich wat royaler te vergoeden voor zijn of haar tomeloze inzet. Wij durven aannemen dat er nog vzw’s zijn waar de bestuurders niet opgewassen zijn tegen hun gedreven stichter die – al dan niet ter goeder trouw – de basisregels van deugdelijk bestuur niet kent of niet serieus neemt. Maar hoe lang mag en kan je dat als bestuurder gedogen?
Zolang hierbij publieke middelen, subsidies, in het spel zijn gaat dit ons allemaal aan. Een oprichter mag zich nooit vereenzelvigen met zijn of haar initiatief want er zijn altijd ook andere stakeholders betrokken. Daarom moeten bestuurders voldoende onafhankelijk en assertief willen zijn om de basisregels te doen naleven.
Bestuurder, opgelet!
De vzw mag ervan uitgaan dat u uw engagement naar behoren vervult. Uw engagement als bestuurder leidt tot contractuele aansprakelijkheid. Weet dan dat u bijvoorbeeld kan aangesproken worden voor het dulden van onverantwoorde of excessieve vergoedingen een managementvennootschap. Maar omdat de raad van bestuur van de vzw een collegiaal orgaan is, zijn alle bestuurders hoofdelijk aansprakelijk voor hun beslissingen of nalatigheden. Het blijft een feitenkwestie: bij de beoordeling van de bestuurdersaansprakelijkheid kan een rechter een bestuurder aansprakelijk stellen voor “beslissingen, daden of gedragingen die zich kennelijk buiten de marge bevinden waarbinnen normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurders, geplaatst in dezelfde omstandigheden, redelijkerwijze van mening kunnen verschillen.
Samen met u hopen wij dat er snel klaarheid komt in deze zaak en dat de bestuurders van de LGU Academy later wel bereid zullen zijn om hun versie van de feiten te geven. Maar ondertussen zijn we toch nog maar eens gewaarschuwd over onze bestuurdersverantwoordelijkheid…
Auteur: Philip Verhaeghe
Philip Verhaeghe heeft diverse ondernemingen en organisaties geadviseerd en geassisteerd bij de toepassing van corporate governance. Als freelance redacteur beschrijft hij in interviews, tijdschriftartikels en blogs zowel de nieuwe trends als de blijvende uitdagingen voor ondernemers, bestuurders en managers.
