In dit opmerkelijk opiniestuk brengt uittredend VDAB-voorzitter Elke Jeurissen een opmerkelijk pleidooi voor goede democratische afspraken over het algemeen belang, de strategie en het deugdelijk bestuur in overheidsbedrijven.
Onlangs kondigde Vlaams Minister van Werk Zuhal Demir aan dat de Raad van Bestuur van VDAB op korte termijn zal gewijzigd worden. Het aantal vertegenwoordigers van sociale partners wordt herleid naar 8, aangevuld met 2 regeringscommissarissen, de gedelegeerd bestuurder en 7 nieuwe, onafhankelijke bestuurders, waaronder de Voorzitter.
Zoals decretaal bepaald loopt mijn mandaat als voorzitter eind dit jaar af. Mijn “baas” was altijd het algemeen belang. Dat hoort zo bij een overheidsagentschap, gefinancierd door elk van ons. Ik ben geen kandidaat om mezelf op te volgen, maar ik koester wel één grote bezorgdheid: Voor de samenstelling van deze Raad van bestuur gewijzigd wordt, moet de governance worden aangescherpt.
Zowel de vermindering van het aantal bestuursleden als het aantrekken van onafhankelijke bestuurders waren een onderdeel van de strategische visienota die de huidige Raad onder mijn voorzitterschap begin juli goedkeurde. Die werd al begin juli aan alle onderhandelaars overhandigd. Sindsdien werden de Raad noch ikzelf uitgenodigd voor een gesprek. Ik was wel aangenaam verrast dat heel wat elementen opdoken in het regeerakkoord…
“Een beheersovereenkomst is onmisbaar voor een goede governance”
Wie het ook wordt in de nieuwe bestuursploeg, een beheersovereenkomst is onmisbaar voor een goede governance. Daarom vroegen we er ook naar in onze visienota. De huidige Raad heeft vijf heldere strategische doelstellingen geformuleerd, alsook meetbare KPI’s voorgesteld. Daarover zou regelmatig moeten worden gerapporteerd. Een gesprek over deze visienota met de nieuwe voogdijminister lijkt ons noodzakelijk en dringend. Maar tot nu toe was er geen positief antwoord op onze uitnodiging tot overleg met de Raad.
“Een verzelfstandigd agentschap zoals VDAB moet in alle autonomie haar opdracht kunnen uitvoeren.”
De rolverdeling tussen de Vlaamse Regering en het management ligt vast bij wet. Een verzelfstandigd agentschap zoals VDAB moet in alle autonomie haar opdracht kunnen uitvoeren. De praktijk was de voorbije jaren soms anders. Te pas en te onpas kwamen er aanvallen vanuit alle politieke hoeken over wat VDAB wel en niet moest doen. Het ging daarbij haast altijd over het hoe, terwijl dat net de bevoegdheid is van het management! Als leidend ambtenaren hierover openlijk spreken, worden ze terug gefloten door de politiek. Dat is geen deugdelijk bestuur.
Uiteraard komt het de Vlaamse Regering toe aan te geven wat VDAB moet doen en wat niet: dat brengt ons bij het zogenaamde kerntakendebat. Maar maak daarover een akkoord bij de start van de legislatuur en kom er niet heel de tijd op terug! Hoe scherper de Vlaamse Regering de verwachtingen naar de VDAB formuleert in de beheersovereenkomst, hoe beter het management haar werk kan doen en de Raad van Bestuur kan ondersteunen en uitdagen waar nodig. Net als in elk ander bedrijf.
Dat akkoord vormt de bindstof die nodig is voor een succesvolle hervorming, zeker nu de Vlaamse Regering de VDAB een besparing van 80 miljoen (10 % van het budget) heeft opgelegd.
“Durf moedige keuzes maken, gebaseerd op de huidige realiteit van de arbeidsmarkt en de wetenschappelijke inzichten.”
VDAB kan niet alles zijn voor iedereen. Durf moedige keuzes maken, gebaseerd op de huidige realiteit van de arbeidsmarkt en de wetenschappelijke inzichten. Na een audit van het Rekenhof, een extern onderzoek van Deloitte en een visienota van de huidige Raad die hiermee rekening hield, ligt alles op tafel om die keuze te kunnen maken. Maar hoe VDAB die doelstellingen vervolgens gaat invullen, dat is de taak van het management, niet van de Raad en niet van de politiek. Dat is nu eenmaal de essentie van deugdelijk bestuur.
“Hoe VDAB zijn doelstellingen invult is de taak van het management, niet van de politiek.”
Minister-President Diependaele geeft in het regeerakkoord aan dat co-creatie en overleg met sociale partners een belangrijk onderdeel wordt van de leiderschapsstijl in deze nieuwe ploeg. ‘Practice what you preach’. Democratie, dat zijn wij allemaal samen. Ik hoop dat ook de komende maanden en jaren de stem van leidende ambtenaren, bestuurders van overheidsagentschappen, sociale partners, wetenschappers en parlementsleden luid zal klinken. En dat ernaar geluisterd zal worden. Dat hoort zo in een democratie…
Elke Jeurissen
Afscheidnemend voorzitter van de raad van bestuur van VDAB
